Πάνος Σαββόπουλος - Panos Savvopoulos: Φωτογραφίες με ιστορίες

Α. Κωστής, η θρυλική «μάσκα» του Κώστα Μπέζου

Επί τέλους, ύστερα από 85 χρόνια, ...έπεσε η «μάσκα» Α. Κωστής, πίσω από την οποία κρυβόταν ο μεγαλειώδης -πολυτάλαντος και πολυπράγμων- Κώστας Μπέζος. Το ...τράβηγμα της «μάσκας» δεν το έκανε το Υπουργείο -λέμε τώρα...- Πολιτισμού ή κάποιος δημόσια επιχορηγούμενος φορέας, αλλά δύο ξένοι οι οποίοι «ερωτεύθηκαν» τον Κώστα Μπέζο ως ...συνολικό καλλιτέχνη. Μάλιστα δε με δικά τους έξοδα κυκλοφόρησαν σε δίσκο LP τα υπέροχα δώδεκα -ρεμπέτικου ύφους- τραγούδια του. Μαζί κι ένα εξαίρετο και πλήρες ένθετο. Οι δύο αυτοί «ξένοι» είναι ο Άγγλος ψυχίατρος, μουσικός και ερευνητής Tony Klein (εδώ και χρόνια ζει στη Σουηδία) και ο Αμερικανός Gordon Ashworth. Σημαντικός συμπαραστάτης στην έρευνά τους ο νεαρός Δημήτρης Κούρτης.

Σας παραθέτω κάποια σύντομα βιογραφικά του θρύλου, πια, Κώστα Μπέζου.

Ο Κώστας Μπέζος γεννήθηκε 1905 στο Μπολάτι Κορινθίας -από μεσοαστική οικογένεια- και πέθανε το 1943, μέσα στην «κατοχή», από φυματίωση, στα 38 του! Από νέος έπαιζε χαβάγια κιθάρα και σύντομα μετακόμισε στην Αθήνα. Ήταν πολυτάλαντος και κατ’ αρχήν ήταν εκπληκτικός μουσικός, συνθέτης και στιχουργός! Εργάστηκε στις εφημερίδες «Πρωΐα» και «Ακρόπολη» (πιθανά και σε άλλες) ως κειμενογράφος, σκιτσογράφος κ.ά. Σπούδασε για λίγα χρόνια στη Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά τα παράτησε χάριν της μουσικής. Ήταν στενός συνεργάτης του διάσημου τότε Αττίκ και μέλος της περίφημης «Μάντρας» του. Μάλιστα τού σύστησε και την τραγουδίστρια Δανάη (Στρατηγοπούλου) κι έτσι άρχισε η καριέρα της. (Η Δανάη έσταζε ...μέλι γι’ αυτόν, τον θεωρούσε σέξι άνδρα -δεν είχε κι άδικο...- κι αργότερα έγραψε μία μικρή βιογραφία του. Πάντως πρέπει να είχαν και ...ιδιαίτερα). Εργάστηκε ως ηθοποιός και μάλιστα έπαιξε στην ταινία «Μάγια η τσιγγάνα». Δυστυχώς δεν έχει βρεθεί ούτε μία κόπια της! Παρά τη γοητεία του δεν παντρεύτηκε ποτέ, ούτε και έκανε παιδιά. Μεγάλη καριέρα είχε με το συγκρότημά του, με χαβάγιες, «Άσπρα πουλιά» (όλα τα μέλη, ντυμένοι στα άσπρα...).

Ο Κώστας Μπέζος εθεωρείτο ένας αξιαγάπητος αριστοκράτης, πέραν της προσεγμένης ένδυσής του. Δεν είχε καμία απολύτως σχέση με τη μαγκιά και τον κόσμο της, ούτε βέβαια φούμερνε, ήταν παράνομος ή ...παρεπιδημούσε σε φυλακές! Όμως το 1930 και 1931, ηχογράφησε δώδεκα τραγούδια που είχαν θέμα τη μαγκιά. Θα τα χαρακτήριζα, μάλιστα, αληθινά (τραγουδιστικά) «ρεπορτάζ» της ζωής της μαγκιάς. (Ειδικά, κάποια απ’ αυτά είναι ...ταμάμ). Αυτά τα 12, τα κυκλοφόρησε με το ψευδώνυμο «Α. Κωστής» (δύο, μάλιστα, με το ψευδώνυμο «Κ. Κωστής»). Έπαιξε κιθάρα και τραγούδησε ο ίδιος ο Κώστας Μπέζος, με συνοδεία και δεύτερης κιθάρας. Τα δώδεκα αυτά τραγούδια είναι γοητευτικότατα, ελκυστικότατα, -«ηδονικότατα», θα ΄λεγα-, ευφυέστατα και πρωτότυπα (μουσικά και στιχουργικά), ερμηνευτικά δε «κλίνουν» προς το τραγουδιστικό κλίμα των Γ. Κατσαρού και Κ. Δούσα, στην Αμερική. Πάντως η μία κιθάρα στις «ρεμπέτικες» ηχογραφήσεις του Κώστα Μπέζου, ...φλερτάρει στενά με τις χαβάγιες!

Ο Κώστας Μπέζος, σε διάφορα στιγμιότυπα -της σύντομης ζωής του- από τις φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στο ένθετο του δίσκου με τα 12 ρεμπέτικά του, τον οποίο εξέδωσαν οι "ξένοι" Tony Klein και Gordon Ashworth, ενώ η ...ερασμία Ελλάς ήταν στας αγκάλας του (ο)Μορφέως...

Εδώ, αντιμουσολινικές γελοιογραφίες του Κώστα Μπέζου

Σκίτσο του Κώστα Μπέζου, για να κοσμήσει ένα ρεπορτάζ "ΜΕΤΑ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ", του Αλέκου Λιδωρίκη -σε "...ΚΑΦΕΝΕΙΑ-ΤΕΚΕΔΕΣ"-, στην εφημερίδα Ακρόπολη, της Πέμπτης 14-12-1933.
Από αριστερά, Δημήτρης Σέμσης-Σαλονικιός, Ρόζα Εσκενάζη, Αγάπιος Τομπούλης.
(Αρχείο Κώστα Βλησίδη)

Στη συνέχεια, εδώ, σάς ...σερβίρω τα εξής, για να τον γνωρίσετε από πιο κοντα:

* Τέσσερα τραγούδια του από τα 12 που κυκλοφόρησαν στο όνομα «Α. Κωστής», σε απίστευτα καθαρές κόπιες (δε θα βρείτε καλύτερες...)

* Πέντε τραγούδια του -άλλου ...ύφους- από το συγκρότημά του «Άσπρα πουλιά»

* Φωτογραφικό υλικό, γι’ αυτόν, από το ένθετο της έκδοσης των Tony Klein και Gordon Ashworth

* Ετικέτες δίσκων του και γελοιογραφίες δικές του

Υ.Γ. Είναι πιθανόν, ο Κώστας Μπέζος να ηχογράφησε, παίζοντας μαζί με τον διάσημο -τότε- Tau Moe, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα γύρω στα 1937-38.

Ο Tau Moe (1908-2004) ήταν Αμερικανός μορμόνος με γυναίκα Χαβανέζα, μιλούσε δέκα γλώσσες, έπαιζε μεταλλική χαβάγια κιθάρα είχε οικογενειακό «θίασο-συγκρότημα» και το 1936-1938 περιόδευσε: Συρία, Παλαιστίνη, Τουρκία, Ελλάδα, ...Ρωσία, ...Γερμανία.

Οι ετικέτες δύο κορυφαίων τραγουδιών του, που επιβιώνουν ...αρυτίδωτα ως τις μέρες μας

Κάηκε ένα σχολείο, Α. Κωστής, 1930

Στην υπόγα, Α. Κωστής, 1930

Η θρυλική "Παξιμαδοκλέφτρα" (επίσημος τίτλος "Ήσουνα ξυπόλυτη") και ο θεϊκός "Ντερτηλίδικος χορός". (Και μόνο αυτά τα δύο κομμάτια να είχε ηχογραφήσει, θα τον είχε ...αγκαλιάσει η Ερατώ, η Μούσα της λυρικής ποίησης και των ύμνων...)

Ήσουνα ξυπόλυτη, Α. Κωστής, 1930

Την επόμενη χρονιά, το 1931, κυκλοφόρησε από την Columbia Αμερικής "Ο άσωτος" με ερμηνευτή τον Αγαθοκλή Μούσκα, η μελωδία του οποίου είναι ακριβώς αυτή του τραγουδιού "Ήσουνα ξυπόλυτη", του Μπέζου. Τώρα, αν μου λέγανε ότι οι στίχοι -και η όλη "φτιάξη"- είναι του Τέτου Δημητριάδη (Tedis), θα το πίστευα. Κι αυτό γιατί αφ' ενός μεν ο Τέτος ήταν τότε διευθυντής στο ελληνικό τμήμα της Columbia Αμερικής, αφ' ετέρου δε ήταν ο άνθρωπος που επιμελούνταν τις ρεμπέτικες ηχογραφήσεις του Μπέζου -που γινόταν στην Ελλάδα- και σε κάποιες απ' αυτές (κατά το ...δοκούν) κοτσάριζε και τ' όνομά του ως δημιουργός ή συνδημιουργός, χωρίς -κατά τη γνώμη μου- να έχει κάποια σχέση. Αφήστε που -γενικώς- έκανε τέτοια ο Τέντης, ο ταλαντούχος και ευφυής, κατά τα άλλα. Κι εδώ, αν προσέξτε την ετικέτα του "Ήσουνα ξυπόλυτη", θα παρατηρήσετε ότι κάτω από τον τίτλο -και σε παρένθεση- γράφει (Tedis). Τέλος πάντων, να "Ο άσωτος".
Ο άσωτος, Αγαθοκλής Μούσκας, 1931

Ντερτηλίδικος χορός, Α. Κωστής (κιθάρα), 1931

Η διαχρονική "Ελλαδογραφία" του Κώστα Μπέζου
Με δύο τραγούδια του ("Εν τάξει" και "Τρέλα πέρα για πέρα"), ο Κώστας Μπέζος, κατέγραψε την Ελλάδα του 1935-36, η οποία μέχρι σήμερα ΔΕΝ έχει αλλάξει (στην ουσία). Ήγουν: πολιτική αλητεία κάθε μορφής (ουχί μόνον ...λεκτική και καμιά γροθιά..., αλλά και πολύ χειρότερα!), ο κόσμος να ψηφίζει (ασμένως) τους βασανιστές του και χωρίς να έχει κάνει -έστω μία φορά- αυτοκριτική... (πάντα φταίν' οι άλλοι και κυρίως οι ξένοι) -θέλετε δηλαδή κι άλλα;
Έγραψε -ιστορία- ο άνθρωπος, γι' αυτό και τα τραγούδια του ακούγονται μέχρι σήμερα! Σας βάζω και μία ενδιαφέρουσα παραλλαγή του "Εν τάξει", με το Λεοπόλδο Γαδ.
Σημειωτέον, ότι στην εκτέλεση του "Εν τάξει", με τον ίδιον τον Μπέζο, έχουμε και λίγη σπαρταριστή παρασημαντική της εποχής... Έτσι, "γραμματόσημο" σημαίνει "κολλητήρι σε γυναίκα" και "σάντουιτς" σημαίνει "δύο φίλοι -και ερωτικώς- πονηροί, να παίρνουν κατάλληλη θέση σε κάποιο όχημα -τραμ, λεωφορείο, τρόλεϊ- ιστάμενοι καταλλήλως, ούτως ώστε να έχουν ανάμεσά τους -στο διάδρομο- το ...θύμα (θηλυκό) και αναμένοντες εναγωνίως, είτε να φρενάρει το όχημα είτε να πέσει σε λακκούβα".

Εν τάξει (Κ. Μπέζου), Μπέζος και "Χαβάγιες Μπέζου", 1935

Εν τάξει (Κ. Μπέζου), Λεοπόλδος Γαδ, 1935;

Τρέλα πέρα για πέρα (Κ. Μπέζου), Χαβάγιες Μπέζου-χορός, 1936

Το συγκρότημα με χαβάγιες "Άσπρα πουλιά" -του Κώστα Μπέζου- και η ετικέτα του τρισχαριτωμένου τραγουδιού του "Πες μου"

Πες μου (Κ. Μπέζου), Χαβάγιες Μπέζου-χορός, 1936

Εδώ να κάνουμε μια μικρή ...στάση, καθ' ό ο "μέγιστος" (ωραίος, μοιραίος, απαστράπτων και αρεσκόμενος των θηλυκών, Μπέζος), γράφει το 1937 -παρ' όλα τα προηγούμενα- άσμα με τίτλο Δεν θέλουμε γυναίκες (...διάλε τσ' αποθεμένε σου). Μέχρι και με τον Θεό τα βάζει στο δεύτερο στιχάκι και του λέει πως ...αν είχες μυαλό, δε θα 'φτιαχνες γυναίκα... να τυραννά τους άντρες δέκα-δέκα... Του λέει κι άλλα λες και μιλάει σε ...καρντάσι του. Κι η (θλιβερή) δικτατορία του Μεταξά-κου, να μην παίρνει "απαγόρεψη στο τραγούδι", που θα 'λεγε κι ο Ρούκουνας. (Σου λένε, "αφού δεν είναι κομμούνι ο Μπέζος -όχι ότι ήταν κάτι...- άστον να γαυγίζει να διασκεδάζει κι ο κοσμάκης και να μας ξεχνάει...).

Δεν θέλουμε γυναίκες (Κ. Μπέζου), Νίκος Γούναρης, 1937

Το τραγούδι είχε μεγάλη πέραση, μάλιστα το ηχογράφησε -την ίδια χρονιά- κάποιος Άλκης Παγώνης μετά χορού. Και δέκα χρόνια αργότερα, το 1947, κάποιος άλλος ονόματι Μητσάρας ηχογράφησε ένα άλλο τραγούδι, με τον ίδιο ακριβώς τίτλο, αλλά με διαφορετική μουσική αλλά με στιχάκια ...ψιλοαντιγραμμένα από το τραγούδι του Μπέζου -διά ...χειρός Κώστα Κοφινιώτη.Τα τραγούδια και η σχετική ετικέτα προέρχονται από το αρχείο του Αυγέρη Φακίρη. Με τις ευχαριστίες μου, εξυπακούεται.

(Από το αρχείο του Αυγέρη Φακίρη)

Δεν θέλουμε γυναίκες (Κ. Μπέζου), Άλκης Παγώνης και χορωδία, 1937

Δεν θέλουμε γυναίκες (Μητσάρας-Κοφινιώτης), Μητσάρας (Δ. Κυριακόπουλος), 1947

Οι αρνητικές πλευρές της γυναίκας έχουν περάσει και σ' άλλα τραγούδια, όχι πάντα εμπνευσμένα και χιουμοριστικά όπως αυτό του Μπέζου, αλλά πάντως ενδεικτικά της διάθεσης των δημιουργών και συγκεκριμένα ένα μίγμα από μία αόριστη εκδίκηση και προσβολή στο θήλυ, ανακατεμένο με κάποια δόση χιούμορ -μάλλον κακού... Έτσι σας έχω εδώ -πάλι δώρο του Αυγέρη- δύο σχετικά τραγούδια. Πιο σωστά ένα είναι. Το άλλο είναι το κλεμμένο του ...αδελφάκι, από Αμερική μεριά.

Και ετικετίτσες ζόρικες έχει ο Αυγέρης, να χαίρονται και τα ματάκια, έξω απ' τα αυτάκια...

Βρε μάγκες φυλαχθήτε (Κώστα Κοντόπουλου - Τσάμα), Δήμος Αναπλιώτης, 1934 (Odeon GA-1722)

Άνδρες φυλαχθήτε (...άνευ δημιουργού), Λ. Λούβαρης, Liberty L-10

Μικρούλα Μπιμπή (Κ. Μπέζου), Χαβάγιες Μπέζου-χορός, 1936

***************************************************************************

Με παράσυρε το ρέμα, μάνα μου, δεν είναι ψέμα...

(Στίχος από το τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη "Πλημμύρα", 1934. Το στιχάκι το δανείστηκε αυτούσιο, μερικές δεκαετίες αργότερα, ο Βασίλης Τσιτσάνης κι έκανε το τραγούδι του "Με παράσυρε το ρέμα", με πολύ μεγάλη επιτυχία).

Με αφορμή δύο ρεμπέτικα τραγούδια-ρεπορτάζ του 1934, γίνεται τούτο το σημείωμα.

Εδώ Αττική και ειδικότερα εδώ Αθήνα! Και οι πλημμύρες άρχισαν να καταγράφονται στην Αττική το 1887, όταν στις 22-10-1887 έπεφτε νερό με το τουλούμι για δύο μερόνυχτα, με αποτέλεσμα μεγάλες καταστροφές και κατάρρευση μίας οικοδομής και μίας μονοκατοικίας. Έκτοτε -και μέχρι το 1933- καταγράφηκαν δέκα περιπτώσεις ισχυρών βροχοπτώσεων με δυσάρεστα πάντα αποτελέσματα. Και μην αναρωτηθείτε γιατί το κράτος "καραγκιόζης" δεν έκανε αντιπλημμυρικά έργα... (Θα υποθέσω ότι ζείτε σε χώρα ...Λωτοφάγων). Η πλημμύρα όμως του 1934 ήταν η μεγαλύτερη από όλες. Συνέβη στις 22-11-1934. Έφτασαν μόνο έξη ώρες ισχυρότατης καταιγίδας για να πληγούν τα περισσότερα σπίτια και καταστήματα σε Αθήνα (Ν. Φιλαδέλφεια, Ν. Ιωνία, Κυψέλη, Πατήσια...), αλλά και σε Πειραιά (Μοσχάτο, Φάληρο, Ρέντη, Κοκκινιά...). Υπερχείλισε ο Κηφισός -γιατί "έσπασε" ψηλά- και τα νερά έφτασαν τα δύο μέτρα στο Μοσχάτο και το ενάμιση στο Ν. Φάληρο. Μάλιστα έπεσε και η γέφυρα στην εκβολή του Κηφισού! Τι να πει κανείς για τις παντός είδους ζημιές..., αλλά το χειρότερο ήταν οι επτά νεκροί. Αμέσως γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν δύο ρεμπέτικα τραγούδια, τα οποία περιέγραφαν με ενάργεια τις καταστροφές. Μάλιστα το πιο δυνατό "χαστούκι" το έδωσε το τελευταίο στιχάκι από το τραγούδι του Μάρκου, "Πλημμύρα". Λέει Περιστέρι και Μοσχάτο τα 'καν' όλα άνω-κάτω. Καμίνια και Αγιά-Σωτήρα τα 'πνιξ' όλα η πλημμύρα. Και είπα "χαστούκι" (εννοείται, σ' όλες τις μετέπειτα καραγκιοζο-κυβερνήσεις), αφού μέχρι σήμερα τα ίδια μέρη πλημμυρίζουν, πλην -ίσως- Μοσχάτου λόγω κάποιων έργων τα οποία έγιναν με αφορμή τη βρόμικη Ολυμπιάδα του 2004. Στην πλημμύρα του 1934, σε κάποια μέρη, ο κόσμος μεταφέρονταν με βάρκες, ενώ για 2-3 εβδομάδες κάποιοι άνθρωποι ζούσαν μέσα στις λάσπες!